Voedselbos in kaart, een kaart is niet het gebied…

door

‘De kaart is niet het gebied’ is een uitspraak van linguïst Korzybski die in de permacultuur regelmatig wordt aangehaald. Het geeft aan dat er altijd een verschil is tussen de geplande of papieren werkelijkheid en de te ervaren werkelijkheid. Omdat je in een permacultuurontwerp met de natuur mee beweegt, zul je vanuit je mens-denken lang niet alles overzien. Processen die niet of moeilijk te controleren zijn – maar die je wel ruimte wilt geven – beïnvloeden vooropgezette plannen. Dit vraagt om blijvende observatie. En soms meldt zich ondersteunende technologie als hulpmiddel. Of een jonge vrijwilliger met een plan.

Hoewel ‘de kaart is niet het gebied’ zeker kan uitnodigen tot filosofische bespiegelingen, geldt het ook op een oppervlakkiger niveau. De ontwerptekening gemaakt bij de aanleg van ons voedselbos in 2017, komt in grote lijnen wel overeen met de uitvoering op het terrein. De zonering en de landschapselementen zijn volgens ontwerp aangelegd. Maar wanneer je in details gaat kijken, klopt de kaart niet. Met een plantdag voor de buurt was dat op 3 hectare met tientallen vrijwilligers niet te verwachten. Dan komt een boom soms op een andere plek terecht. Paden lopen net anders en onderdelen vallen groter of kleiner uit. Bovendien zijn er in 2 jaar nieuwe elementen bij gekomen of doorontwikkeld.

detail ontwerp

Gemeentelijke eindverantwoordelijkheid

Omdat dit openbare ruimte is, ligt de eindverantwoordelijkheid voor het beheer bij de gemeente. Wij vrijwilligers voeren dat beheer voor een deel zelf uit, in overleg met de verantwoordelijk ambtenaar. Elke werkgroep bekijkt wat wij zelf kunnen doen. De gemeente biedt handvatten door ons als vrijwilligers een cursusdag aan te bieden over beheer vanuit permacultuur expertise. Zo kunnen we een passende aanpak bepalen.
Voor de gemeente is het nuttig om in kaart te hebben wat er in het voedselbos is aangeplant en waar. Het ontwerp is een goed beginpunt. Normaal heeft de lokale groendienst toegang tot een gemeentelijke database waar alle bomen en struiken in vermeld staan, maar dat was voor ons voedselbos niet het geval. Om voor een buurtinitiatief werkbaar te zijn zal informatie uit zo’n soort programma uiteindelijk voor vrijwilligers toegankelijk moeten zijn. Dus daar liggen nog wat hindernissen en mogelijkheden waar we als vrijwilligersgroep nog niet veel over hadden nagedacht.

Participatory Mapping?

Jelle Reitsema meldde zich vorig jaar bij onze kraam tijdens de Brummense herfstmarkt. Als afstuderende Master in Economic Geography viel onze grote kartonnen ontwerpkaart hem op. Het leek hem nuttig en leuk om zijn vaardigheden in het maken van kaarten voor ons initiatief in te zetten.

Jelle heeft beschermde stads- en dorpsgezichten in krimpgemeenten onderzocht en interviewde in dat kader veel burgerinitiatieven. Hij kon zich voorstellen dat een goede kaart niet alleen nuttig zou zijn voor de gemeente, maar ook een meerwaarde kan hebben voor vrijwilligers en bezoekers van het voedselbos. In zijn vakgebied is ‘Participatory Mapping’ een interessante toepassing van interactief kaart-maken. Het voedselbos biedt hierin veel mogelijkheden.

Toepassingen

Zo zou informatie gedeeld kunnen worden via online toegang of met een app waar je boomsoort, aanplantjaar en conditie van de boom kunt bijhouden. Vrijwilligers en gemeente zouden op deze manier ook kunnen nakijken wat er over het onderhoud afgesproken is, wat er uitgevoerd is en zelfs wetenswaardigheden kunnen delen per boom of boomgroep. Na heen en weer brainstormen kwam ook een wens boven om bijvoorbeeld met QR codes bezoekers te informeren over de vaak nog onbekende eetbare soorten die in het voedselbos groeien, of de juiste oogstmomenten. Of misschien zelfs suggesties voor gebruik van de oogst.

Mooie vergezichten waar we nog niet over nagedacht hadden, maar Jelle nodigde ons daartoe uit. In onze gemeente wordt inmiddels gewerkt met een app waar bewoners overlast kunnen melden. Ook andere toepassingen van ‘participatory mapping’ worden onderzocht en ontwikkeld, zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar een programma dat vrijwilligers helpt bij het opruimen van zwerfvuil. Een interactieve kaart van het voedselbos zou op termijn zeker waardevol zijn.

De gemeente gaf Jelle de mogelijkheid om met een digitaal programma voor gemeentelijk groenbeheer te werken. Daarnaast stelden ze luchtfoto’s beschikbaar om informatie gedetailleerd te kunnen uitwerken. Een aantal dagen zagen we Jelle met een tough-pad zijn rondes door het voedselbos maken, terwijl hij alle bomen op de kaart zette. Ook maakte hij foto’s van de bomen voor het determineren op een later moment. In alle aanplant-dynamiek zijn we namelijk vaak vergeten om naamplaatjes aan de bomen toe te voegen.

Inspiratie en perspectief

Het is ontzettend leuk hoe dit voedselbos verschillende bewoners inspireert om een steentje bij te dragen. Soms op een manier die niemand had voorzien. Voedselbos-vrijwilligers die graag in het groen werken zijn misschien niet allemaal geïnteresseerd om data te verzamelen en ordenen voor een app. Maar er zijn in Brummen vast wel bewoners met een liefde voor data verwerken die juist dit stuk willen oppakken. En zo zetten we het voedselbos binnen Brummen met elkaar steeds beter op de kaart.

Tekst: Chantal van Genderen en Chris Frencken met dank aan Jelle Reitsma
Beeldmateriaal: Voedselbos Nieuwe Erven

Eerdere blogs van Voedselbos Nieuwe Erven

Plaats een reactie