Als je zo met permacultuur bezig bent, dan word je dagelijks geconfronteerd met invallen, ideeën, een of ander principe op je werk, thuis met de kinderen of alleen wandelend door het park. Of er zijn activiteiten die je aandacht trekken en waar je dingen explicieter doet en beleeft. Drie gebeurtenissen (events) in mijn leven deze week zaten er pal op.
Een cursus over de bodem
Gisterenavond gaf ik een tweede cursusavond in een reeks van drie voor een Velt-afdeling (event 1). Het eerste deel was een inleiding op permacultuur geweest waar, naast de zonering en sectoren, ook de ontwerp- en ethische principes uitgelegd werden. Gisteren gingen we (letterlijk) wat dieper de tuin in en vertelde ik alles over de bodem en wat daarmee samenhangt: structuur, samenstelling, bodemleven, schimmels, compost, niet-spitten en mulchen. Wat willen we daarmee? Een gezonde en evenwichtige bodem. Er kwamen veel vragen over wat dit nu allemaal oplevert. Het was een kritisch publiek, maar met een gezonde insteek.
Zorg voor de toekomst of eerlijk delen?
Enkele dagen ervoor was het Engelstalige Permaculture Magazine uit de UK in mijn bus gevallen (event 2) (lees ook het artikel in PM 11 p. 40-41: 25 jaar Permaculture Magazine). Wat mij onmiddellijk opviel op de cover, was de vermelding van de ethische principes bovenaan: earth care, people care en … future care. Nou dat bekt gemakkelijk, zeker ook in het Nederlands: zorg voor de Aarde, zorg voor de mens en zorg voor de toekomst: je zegt drie keer ‘care’, drie keer ‘zorg voor’. Dat is eenvoudig, ook om te onthouden. Want de huidige ‘zorg voor de Aarde, zorg voor de mens, eerlijk delen’ breekt de gemakkelijke opsomming en dat wordt nog verergerd door het gebrek aan eenduidige vertaling in het Nederlands: want ‘eerlijk delen’, wordt soms ‘eerlijk verdelen’, of ‘een eerlijk stuk’.
Een eerlijk stuk: maar van wat dan en vooral voor wie? Het komt erop neer dat er overvloed is, die we kunnen delen, waar iedereen recht heeft op een gelijk stuk. En waarom is dat? Omdat we vinden dat iedereen in zijn behoeften moet kunnen voorzien en dat dingen eindig zijn, dus moeten we tellen en meten en iedereen evenveel geven. En niet zoals sommigen, die van zichzelf vinden dat ze meer waard zijn en dus een groter deel van de aardkorst mogen nemen en zelfs kapot maken. Kapot bodem, kapot aarde, kapot mensen. Niks meer te verdelen op den duur. Er zijn dus grenzen, daar zijn we het allemaal over eens. En die grenzen moeten nu eens eindelijk gerespecteerd worden.
Duurzaamheid? Niets is voor eeuwig
Waar het Brundtlandrapport in 1972 stelt dat er grenzen aan de groei zijn, hadden ze misschien beter gezwegen, want het heeft een averechts effect gehad. In plaats van dat toen ernstig te nemen, is men ongebreideld gaan produceren, grondstoffen en hulpbronnen van de planeet opgebruiken. Ondertussen hebben we meer dan één planeet nodig om in onze behoeften te voldoen. Dus zorg voor de Aarde? Vergeet het.
Waarom is dat? Deels omdat toen een containerbegrip werd ingevoerd, dat niet eenduidig was, en waar ontelbare definities en invullingen werden aan gegeven: namelijk ‘duurzaamheid’ of ‘duurzame ontwikkeling’. Nochtans heette het toen dat je ‘de dingen doet die de huidige en komende generaties niet schaden, zowel op sociaal, ecologisch en economisch vlak’. En daar is dan nog gemoedelijk het ‘participatieve’ bijgekomen. Dit blikt in mijn ogen de ‘zorg voor de toekomst’ netjes in.
Maar de onduidelijkheid deed de zin voor duurzaamheid verdwijnen. Dus veranderde er niets. Herhaaldelijke wereldmilieutoppen hebben dat niet kunnen verhinderen. En nu weten we dat we ferm over de grenzen van de planeet aan het gaan zijn. We weten dat alles in de natuur een beperkte levenstijd en plaats heeft. Dus, waarom nog groeien?
Wat moet groeien?
Er moet dringend groei komen in de snelheid waarmee we zaken herstellen zodat ook in de toekomst mensen kunnen genieten van bomen, parken, voldoende, voedzaam en lekker eten, … en daarbij moet er ook groei komen in het bewustzijn dat we fout bezig zijn. Dat we niks, nul komma nul, doen als we ons blijven verschuilen achter het holle begrip ‘duurzaamheid’ waar we niks mee kunnen.
Deze impasse werd vandaag overstegen op de Velt-studiedag over permacultuur (event 3). Daar spreekt Linder van den Heerik (auteur van het boek Permacultuur van Velt) over het re-generatieve dat we moeten bewerkstelligen. Dus we moeten zaken herstellen, dingen die kapot zijn terug gezond maken. En meer nog: we hebben daarvoor een hele gereedschapskoffer vol tools. We vinden die in de permacultuur en de agro-ecologie. Die tools zijn bruikbaar op zowel sociaal, ecologisch, economisch en participatief vlak. Laten we er vlug gebruik van maken. Voor het dan echt, en echt, maar heel écht te laat is.
De groei: van drie naar vier ethische principes dus!
Permaculture Magazine-UK maakte er dus een duidelijk, goedbekkend, derde ethische principe van. Ik persoonlijk zou het oorspronkelijke derde laten staan en de zorg voor de toekomst als vierde toevoegen. Dus naast een fair share, kunnen we expliciet care for the future zetten. Het kan geen kwaad om hier wat extra aandacht voor te vragen. En de breuk in de cadans van de uitspraak, kan maar een momentje zijn, dat je even wat bewuster stilstaat bij de betekenis van de ethische (lees: universele) principes van permacultuur. Dat is al een eerste stap!
Op mijn mail naar Maddy en Tony van PM-UK om te vragen waar de wijziging van principe 3 vandaan kwam, kreeg ik de reactie dat dit niet gemeengoed is van de permacultuurbeweging, maar iets wat zij gebruiken als Permaculture Magazine. Ze drukken het op al hun promotiemateriaal en zelfs op sweaters.
Wees gerust, hierover is het laatste nog niet gezegd.
Karin Hanus