Burn-out begint in de kleuterklas

Deze boekbespreking verscheen in Permacultuur Magazine nummer 20 en werd geschreven door Karin Hanus.

In dit boek met sprekende titel betoogt de schrijver dat moeilijke relaties en werkdruk het leven zwaar kunnen maken, maar niet de directe oorzaak zijn van een burn-out, zoals men zo vaak denkt. De druk die leidt tot een burn-out, doen mensen zichzelf aan, door de lat te hoog te leggen en zich dan niet meer te kunnen ontspannen.

De analyse: waarom leggen mensen de lat zo hoog voor zichzelf?

De gemeenschap heeft onze leefomstandigheden zover laten ontsporen dat velen al via het schoolsysteem op erg jonge leeftijd hun kracht en authenticiteit verliezen. Als kind is voelvaardigheid nochtans een competentie die je stuurt. Het gaat allemaal vanzelf, je leeft gewoon voluit. Als samenleving zijn we voortdurend bezig, meestal onbewust, maar daarom niet minder tragisch, om bij onze kinderen het vrije kind zo snel mogelijk uit te bannen. De boodschappen die onze kinderen meekrijgen, gaan over flink zijn, je best doen, je gedragen, je aanpassen. Terwijl ze beter zichzelf zouden mogen zijn en mogen spelen, liefst in de natuur.

Perfectionisme wordt volgens de auteur dan ook vaak ontwikkeld door de verwachtingen op school. Hierdoor creëert men plichtsbewustheid en faalangst.

De auteur pleit voor een nieuwe maatschappij, die iedereen uitnodigt om zijn authentieke zelf te zijn met vooral aandacht voor kinderen. Zodat zij kunnen worden wie ze in de kern zijn: spontaan, ondernemend, nieuwsgierig en vol zelfvertrouwen. Het boek is dan ook gericht aan iedereen die betrokken is bij de opvoeding van kinderen.

Dat het anders kan, vinden we terug als de auteur de vergelijking maakt met Finse scholen, waar alles draait om vertrouwen, ook in de leerkrachten: er is geen betuttelend systeem dat probeert hen te controleren. Het belangrijkste doel is dat elk kind zijn authenticiteit terugvindt en behoudt. Daarnaast leren kinderen op een respectvolle en assertieve manier te communiceren en kunnen ze zo nieuwe dingen ontdekken en opnemen.

Doe er wat aan: het is vijf over twaalf

In de maatschappij bestaat een onevenwicht tussen voelen en denken. Mensen die meer leven vanuit hun gevoel of via voelen informatie bekomen, worden al gauw raar of niet volwaardig bevonden.

Kinderen krijgen voortdurend dingen opgelegd, die ze moeten uitvoeren op een manier die voorgeschreven is, omdat de maatschappij dat zo verwacht. Velen zitten later vast in het maatschappelijk patroon van presteren en geld verdienen. Financiële onafhankelijkheid geeft een bedrieglijk gevoel van veiligheid en controle. Jongeren zijn bang voor wat op hen afkomt: die angst en machteloosheid vergroten in veel gevallen hun perfectionisme. Er is ook de confrontatie met wat er gaande is in de wereld, wereldleiders die klimaatproblemen gewoon negeren, de schandalige omgang met vluchtelingen, de opvolging van terroristische aanslagen. Met al die onzekerheden gaat de maatschappij niet goed om.

Op dat moment gaat men verkrampt door het leven en al snel is een kind niet meer in staat om zichzelf te appreciëren en van zichzelf te houden. Dit aangevuld met boodschappen als ‘gedraag je’, ‘doe beter je best’, of het gevoel te moeten zorgen voor, uit je comfortzone gehaald worden, is een sterke voedingsbodem om het patroon van prestatiedrang te ontwikkelen.

Voldoende illustraties

Op de theorie volgt de praktijk. Het tweede deel van het boek is gewijd aan interviews met mensen die een burn-out hadden of er nog aan lijden. Zowel mannen als vrouwen, zowel jongeren als ouderen, zowel bekende als minder bekende mensen.

Al die verhalen tonen aan dat mensen veelal op vroege leeftijd worden gestimuleerd om ’de beste te zijn’ en zij voelen zich, als iets niet lukt, een mislukkeling. Dit wordt later in hun leven nog bevestigd en uitvergroot in (het niet lukken van) relaties die ze aangaan. Al deze persoonlijke lijdenswegen zijn voorbeelden die volgens de auteur moeten aanzetten om als maatschappij het tij te keren.