Permacultuur is ontstaan in Australië, dat weet iedereen die zich begint in te lezen in dit onderwerp. De bedenkers keken naar de bossen en de Aboriginals en kwamen zo tot een nieuwe manier van denken. Ze creëerden een nieuw kader waarbinnen je op een andere manier leert denken en kijken naar je omgeving. Velen vinden het fantastisch om de ideeën en werkwijzen uit die eerste boeken over te nemen, maar vergeten daarbij dat het voorbeelden zijn om systeemdenken uit te leggen. Het zijn voorbeelden om ideeën uit te leggen en te concretiseren.
Het zijn geen voorbeelden die je klakkeloos moet overnemen en toepassen in je eigen tuin. Het basisidee van permacultuur is juist dat je niet klakkeloos moet overnemen wat er in je buurt wordt gezegd en gedaan. En dit op alle vlakken trouwens, niet alleen in je tuin! De ontwerpprincipes zijn er juist om je te helpen manieren te bedenken die lokaal werken, die passen bij jouw manier van werken en die voldoen aan de ethische aspecten.
Het is dus niet de bedoeling om alles zomaar te kopiëren, maar wel om zelf iets nieuws te bedenken, te kijken wat er in je buurt gebeurt of om iets wat in een andere streek werkt kritisch te bekijken en aan te passen aan jouw omstandigheden.
Een voorbeeld
Een heel bekend voorbeeld wanneer het over tuinieren gaat is de ‘Drie Zusters’ combinatie. Hierbij moet je maïs, bonen en pompoenen combineren zodat je op dezelfde plaats een veel hogere opbrengst krijgt en je bodem optimaal gaat gebruiken. Het is iets wat je gerust mag uitproberen, maar ik verzeker je dat het hier niet gaat lukken. Zelfs al haal je allerlei trucjes uit zoals het voorkweken van de maïs, het speciaal uitkiezen van de bonen, het gaat gewoon niet lukken omdat die combinatie niet uit deze streken afkomstig is. Het is een combinatie voor tropische streken waar er veel meer licht en warmte is. Bij ons wordt de mais niet hoog genoeg, groeien de pompoenen in de maïs op zoek naar licht en trekken deze naar beneden …
Een ander voorbeeld
Het maken van gildes is ook populair in permacultuur, zeker het idee dat je een vruchtdragende boom zet als centraal punt met daaronder eetbare planten. Het is op zich een goed idee omdat je zo veel verschillende planten kan combineren die je dan allemaal kan oogsten. Het enige nadeel is dat wij hier in een klimaat leven waarbij wij normaal alles in het werk stellen om zoveel mogelijk zon in onze tuinen te krijgen. Wanneer je dan een boom boven je groenten zet weet jij ook wel wat er gaat gebeuren: groeien al zeker niet. Daarnaast heb je dan ook nog het probleem dat in de zomer de boom alle vocht uit de bovenste laag haalt en je planten het nog moeilijker gaan krijgen.
Ook dit is niet toevallig een systeem dat uit de (sub)tropen komt waar men teveel zon heeft en juist die bomen nodig heeft om de planten op de bodem te beschermen. Ginder dus een ideaal systeem, hier niet echt.
En zo zijn er nog veel voorbeelden, denk maar aan de Hügelbedden van Sepp Hölzer. In zijn omstandigheden (veel hout door storm, arme grond, koud klimaat, nat … ) een ideale oplossing, in onze streken bijna nooit. Denk aan swales, voedselbossen … Allemaal ideaal op de juiste plek voor het juiste einddoel, maar dat is in onze streken voor die zaken maar zelden zo.
Ik vind het raar
Ik vind het raar dat een systeem dat zich baseert op het observeren van je omgeving, op het vinden van lokale oplossingen zo dikwijls wordt gebruikt om ontwerpen van de andere kant van de wereld klakkeloos over te nemen. Het gaat helemaal tegen de idee van permacultuur in. Nochtans is er ook bij ons een schat aan informatie.
Misschien niet direct beschikbaar, maar met enige moeite en zoekwerk vind je heel veel. Want laat ons eerlijk zijn, nieuw is permacultuur niet. Het maakt uiteindelijk gebruik van de principes die je overal in de natuur vindt en dat is iets wat onze voorouders ‘van nature’ deden. Het is slechts een eeuw geleden dat de meeste mensen nog groenten kweekten naast hun achterdeur, zonder sproeimiddelen en meststoffen. Ga dus 100 jaar terug in de tijd, lees boeken van die tijd en je krijgt direct een schat aan informatie waar je mee aan de slag kan.
Ook hier nadenken
Uiteraard moet je ook hier niet alles zomaar overnemen, de wetenschap is ver gevorderd, we weten veel meer over de werking van de bodem en allerlei andere processen, maar het basisidee waarom iets gebeurde op de manier dat het gebeurde kan je dikwijls wel verder helpen. Kijk alleen al maar naar het gebruik van lavameel. Dat was wijdverbreid in de 19de eeuw, je kan er zelfs boeken over lezen. Denk aan het boek van Darwin over het belang van regenwormen …
Maar het is met alles hetzelfde, of het idee nu vanuit Australië, Oostenrijk, Peru of Vlaanderen komt: kijk waarom het gedaan wordt, kijk naar de achtergrond en probeer het te vertalen naar jouw omstandigheden. Ik ga niet zeggen dat je nooit gildes kan gebruiken, maar enkel in specifieke omstandigheden en met een specifiek doel.Hetzelfde geldt voor Hügelbedden, ook deze kan je soms in uitzonderlijke gevallen goed gebruiken in onze streken, en dat is prima. Maar gebruik het na goed nadenken en observeren of het wel gaat werken.
Geen copy/paste
Wees je er dus van bewust dat je niet de voorbeelden uit boeken over permacultuur moet overnemen maar de ideeën en dat je deze moet vertalen naar werkwijzen in je eigen tuin. Niet zo gemakkelijk als copy/paste, maar wel oneindig veel beter!
Deze blog is geschreven door Frank Anrijs (Yggdrasil)