Ontwerptechnieken
Dit artikel werd geschreven door Rutger Spoelstra en verscheen in nummer 27 op pagina's 28 t/m 30.Bestel dit nummer in onze winkel
Afbeeldingen: Rutger Spoelstra
Het vorige artikel in deze reeks ging over het creëren.
Er zijn vele definities van permacultuur, in bijna alle daarvan komt het woord ontwerpen voor. Ontwerpen is een fundamenteel onderdeel van permacultuur. Dit is het vierde artikel van een reeks artikelen die bedoeld zijn om lezers te ondersteunen en inspireren bij het maken van hun eigen permacultuurontwerpen.
In eerdere artikelen in deze reeks keken we naar het ontwerpproces, observeren & analyseren, en creëren. In dit artikel gaan we in op het hoe. We bekijken een aantal technieken die je kunt gebruiken bij het ontwerpen.
Algemeen
Tekeningen en andere ontwerptechnieken zijn geen doel op zich, het zijn middelen die je kunnen helpen bij het ontwerpen en het communiceren. ”Ik kan niet tekenen”, hoor ik mensen vaak zeggen. Dat klopt niet, ieder mens kan tekenen. Misschien niet zo mooi of goed als je zou willen, maar je kan tekenen. Het hoeft niet in een museum te hangen, het hoeft niet mooi of netjes, als het maar werkt.
Een paar praktische tips:
- Ineens de perfecte tekening maken grenst aan het onmogelijke. Ik raad aan om meerdere versies te maken, steeds een beetje beter. Zo voorkom je dat je verkrampt en teken je veel vrijer en losser.
- Het is nuttig om – waar van toepassing – schaal, maatlijn, noordpijl, datum en projectnaam erbij te zetten op alles wat je maakt.
- Bij het maken van tekeningen is het heel handig om transparant papier te gebruiken, dat kun je over bestaande tekeningen leggen en zo schetsen of een nieuwe tekening maken.
- Plaats mensen in je tekeningen en maquettes, dat geeft een goed schaalgevoel. Als je een mens ziet kun je je er makkelijk in verplaatsen, het versterkt je voorstellingsvermogen.
Basistekening
Deze tekening is de basis van vele andere tekeningen. Het is een plattegrond van de bestaande situatie, liefst met wat van de omgeving erbij. Informatie voor de basistekening verkrijg je door bestaande tekeningen te verzamelen en vooral door te meten. Bij het doen van metingen is het aan te bevelen te werken vanuit vaste punten zoals de hoeken van een huis.
Collage
De naam collage is afgeleid van het Franse woord coller dat plakken betekent. Een collage wordt gemaakt met uitgeknipte of gescheurde stukken papier of ander materiaal, die met lijm op een ondergrond geplakt worden. Collages zijn leuk als je gaat brainstormen met een groep, zorg dan voor een stapel oude tuintijdschriften, grote vellen papier, tekenmaterialen, scharen en lijm. Je kan ook tekenen of schrijven op je collage. Het is een goede manier om ideeën te verzamelen en om de gewenste sfeer in beeld te brengen.
Vlekkenplan
Met vage vlekken laat je zien wat ongeveer waar ligt op je terrein. Dit kan nuttig zijn in in het begin van je ontwerp als er nog veel onbekend is. Een vlekkenplan is grof, vaag en onprecies, je tekent geen details, die kunnen later uitgewerkt worden.
Plattegrond
Dit is misschien wel de belangrijkste tekening. Je tekent je ontwerp van bovenaf gezien, op een plat vlak. En je tekent het op schaal, je kan er dus in meten.
Een truc die je kan gebruiken als je een plattegrond maakt: teken elementen die je wil toepassen in je ontwerp allemaal op dezelfde schaal, knip ze uit en leg ze op de tekening. Nu kun je met de elementen schuiven en snel veel verschillende varianten bekijken. Als dingen op de goede plek zitten kun je ze vastplakken of intekenen.
Computer
Het kan heel handig zijn om met de computer te tekenen, maar het kost veel moeite om tekenprogramma’s te leren gebruiken en het kan enorm tijdverslindend zijn. Hierin investeren heeft vooral zin als je het vaker wil gaan doen. In de meeste gevallen raad ik aan om met de hand te tekenen.
Doorsnede
Om een doorsnede te maken, snijd je een plattegrond als het ware doormidden en tekent van daaruit de hoogtes van je ontwerp. Dit geeft veel inzicht in de steiltes van hellingen en hoogtes in je ontwerp, wat je op een plattegrond niet ziet. Een tip: geef op een plattegrond aan waar je de doorsnede gemaakt hebt.
Maquette
Mensen worden vaak blij van maquettes en ze begrijpen maquettes over het algemeen beter dan tekeningen. Ze zijn tastbaar en je kunt ze van alle kanten bekijken, dat maakt het ontwerp heel inzichtelijk.
Voor jezelf kan het heel verhelderend zijn om een maquette te maken, omdat je dan in drie dimensies werkt. In een maquette kun je makkelijk allerlei ontwerpvarianten uitproberen en de ruimtelijke impact ervan bevatten.
Perspectief
Perspectieven zijn heel goed te begrijpen, ook voor mensen die slecht tekeningen kunnen lezen. Wel vergt het enige oefening om in perspectief te leren tekenen.
Twee standpunten worden veel gebruikt in perspectieven. Ten eerste ooghoogte, dat is gezien vanuit het standpunt van een mens die door het ontwerp loopt. Ten tweede vogelvlucht, dat is een tekening van bovenaf, zoals een vliegende vogel het zou zien.
Beplantingsplan
Dit is een plattegrond waarop je de planten intekent. Je denkt na over welke planten waar komen en hoe groot ze gaan worden. Hou er rekening mee dat planten groeien en je beplanting hierdoor in de loop der jaren behoorlijk kan veranderen.
Matenplan
Dit is een hulpmiddel voor het uitzetten van je ontwerp in het echt, het is een uitvoeringstekening. Je bedenkt vanuit welke punten je gaat meten en zet er de afstanden in die nodig zijn voor het uitzetten. Het is raadzaam om een paar controlematen toe te voegen om te zien of het klopt wat je gedaan hebt.
Uitzetten
Dit is het papieren plan ‘tekenen’ in het echt, op locatie. Je kan hiervoor stokjes, touw of stenen gebruiken. Ook kun je lijnen tekenen met zand of kalk, wees creatief met wat er voorhanden is. Vervolgens kun je er doorheen lopen en je voorstellen hoe het zou kunnen worden als je plan gerealiseerd is.
Zo, en nu …
Ga aan de slag, je leert het door te doen, probeer, experimenteer, teken nog een keer en nog een keer en nog een keer, teken doorsnedes, maak een maquette, zet je ontwerp uit in het echt. En als je min of meer weet hoe het moet gaan worden, dan kom je bij de volgende stap. Daarover gaat het volgende artikel: het realiseren van je ontwerp.
Het laatste artikel in deze reeks gaat over het realiseren.