Het moet mij even van het hart: is de huidige permaculturalisering in verschillende lagen van onze maatschappij wel zo goed? De huidige verspreiding van het begrip permacultuur, waar elke zichzelf-en-permacultuur-respecterend mens tevreden mee is, maakt permacultuur tegelijk ongelooflijk kwetsbaar en legt haar ten prooi aan non-believers en risées.
Drie anecdotes die mij verontrusten.
Een permacultuurles van twee uur vervangt nooit een PDC-cursus van twaalf dagen
Wat steek je allemaal in een avondcursus “permacultuur: een inleiding”? Wat wil je dat de deelnemers meehebben: de wisselwerking met de natuur, de veerkracht en het holistisch ecosysteem-denken. Je pompt m.a.w. heel wat theorie en info, want je praat over het ontstaan, de definitie, de ethische en ontwerpprincipes en nog wat over zonering. En je avond is om. Om het praktischer te maken geef je veel voorbeelden, foto’s en misschien ook wel een filmpje. Je zegt enkele woorden over combinatieteelt en gildes, over de bodem (niet-spitten en mulchen).
Mensen gaan naar huis en eigenlijk moet je hen uitnodigen of aanzetten om dit of dat boek te lezen of beter nog een PDC-cursus te volgen om het begrip permacultuur helemaal te beleven of te doorgronden. Je doet permacultuur of niet, want je kan niet zomaar een beetje permacultuur doen.
Permacultuur is experimenteren…
Onder die noemer zoekt iedereen zijn gelijk. Dat is ook de boodschap die we meegeven. Als je een beetje gebeten bent door wat ik deze avond vertelde, neem dan een boek ter hand, een aanrader is het boek van Frank Anrijs, dat je stap voor stap meeneemt naar een natuurlijke tuin met respect voor de ethische en ontwerpprincipes. Probeer zelf dingen uit. Ga op bezoek bij verschillende permacultuurprojecten en steel met je ogen. Of doe iets totaal anders, waarvan je denkt dat het zal lukken en dat past in jouw tuin. Dus mensen doen maar wat, hebben bakken kritiek op wat je vertelde, want het lukt niet bij hen … Alle experimenten draaien op niks uit, want en maar permacultuur is …
… in de eerste plaats een ontwerpsysteem
Want wat bij de ene een succes is, kan bij de andere totaal de mist ingaan. Kijk naar je eigen situatie en observeer en probeer! Hop, terug naar het holistisch ecosysteem en de ontwerpprincipes. Elk element vervult 3 functies en elke functie wordt door 3 elementen vervuld.
Soms zie ik cursisten toch afdruipen, met een kleine ontgoocheling van kan je écht niet een paar voorbeelden geven van combinaties die het goed doen? Kan je aardappelen nu echt niet telen in een korf? Moet ik nu echt zo lang wachten bij de opstart nadat ik karton legde enzovoorts…. Mensen verwachten soms een blauwdruk van permacultuur, maar buiten een paar herkenbare, universele zaken, bestaat die niet. Ah neen, diversiteit van mogelijkheden is zo groot, dat ik al vaak denk, dat men door het bos de bomen niet meer ziet. En als er dan al een voorbeeld is, of een inspiratiebron, dan is het toch wel dat bos zeker met veel meer dan bomen, want je hebt ook de bodem, de andere vegetatie, de successie, fauna en flora, aan de hand waarvan je goed kan uitleggen hoe een ecosysteem werkt …
Permakapitalisme? Wablief?
Permacultuur is meer dan natuurlijke gesloten ecosystemen in het groen. Toch vertrekken we van daaruit. We hebben het wat moeilijk met centen. Is het echt nodig dat een PDC-cursus zoveel geld kost? Als beginner in permacultuur moet je toch wel een en ander aanschaffen (bv compost en zaken om te mulchen,…) om te kunnen beginnen. Enerzijds moet dat dan van ‘buiten’ komen en anderzijds: ‘het kost toch allemaal wel wat geld’. Het principe van alles teruggebruiken, er is geen afval in je tuin, je kan het recycleren, dus hergebruiken voor wat anders, gaat in een beginnende permacultuurtuin niet op.
Maar het meest verontrustende in mijn ogen, ontstond bij mijn bezoek aan een-niet-nader-genoemd-nog-pril-permacultuurproject, dat er heel veelbelovend uitziet, de juiste principes hanteert, heel herkenbare zaken opzet (composttoiletten, watersysteem, combinatieteelt, bosranden valoriseren,…). Maar… 1 ding viel me op: alles was nieuw, alle hout, alle grondstof, gekocht als design-producten, want dan ziet het er mooi en af uit. Tot daar nog aan toe, maar in de uitleg kregen we wel te horen dat het toch fantastisch zou zijn dat bedrijven zouden investeren in permacultuurprojecten, dat het grote geld projecten ondersteunt. Enfin ‘il nous faut du cash’ was de slogan die na het bezoek nu al weken in mijn hoofd blijft hangen. Ik vind dit gevaarlijk, ik hou niet van zulke grootspraak. En zeker niet als het permacultuur betreft.
En in sé klopt het dat het grote geld wat meer zou mogen investeren in permacultuur en regeneratieve landbouw en agro-ecologie, maar het gevaar dat het grote geld die zaken ook wel eens zou kunnen claimen, laat mij me toch maar weer voelen als kwetsbaar…
Karin Hanus