Sinds de jaren ‘70 van vorige eeuw worden we voortdurend geplaagd door het probleem van afval: illegaal storten, afval langs de wegen, in greppels en bossen … En het stapelt zich op: hoge afvalbergen, oceanen vol plastiek, samenklittend tot eilanden ter grootte van naar schatting 34 keer Nederland (Wikipedia). Als ophaaldiensten staken, zoals enkele jaren geleden in Napels, stikt men in het afval, het wordt onleefbaar. Meestal is het afval niet zichtbaar, het wordt overal weggehaald. Het gevolg daarvan is dat we er ons niet van bewust zijn hoeveel afval we produceren.
Het wordt snel weggewerkt via ophaaldiensten, werknemers die stranden, straten en bermen voortdurend opruimen en af en toe ‘opruimacties’ van vrijwilligers.
Niet meer afbreekbaar
Je kan je afvragen vanwaar de neiging komt ‘afval’ zomaar weg te gooien. Wellicht doen we dit al eeuwenlang … alleen was er tot halfweg vorige eeuw enkel maar organisch afval en dat verdwijnt vanzelf. De natuur breekt het op korte of lange termijn af.
Maar in de loop van de 20ste eeuw is er veel veranderd: met chemie en olie als grondstof werden steeds meer producten vervaardigd en op de markt gebracht die niet meer zo gemakkelijk af te breken zijn door de natuur, zeker niet op korte termijn.
Maar er is meer.
Vroeger waren mensen zuinig, men kocht niet gemakkelijk iets nieuw en bovendien ging alles lange tijd mee. Toestellen waren niet geprogrammeerd om na een aantal uren werking er de brui aan te geven.
Door mechanisatie, gebruik van goedkope grondstoffen en het uitwijken naar lage loonlanden kost nieuw meestal minder dan iets te laten repareren. Maar dat is niet de echte prijs.
Het is immers goedkoper ten koste van uitbuiting van mens en milieu.
Drie stappen
David Holmgren geeft ons in zijn boek ‘Permaculture. Principles and Pathways’ een interessante richtlijn van volgorde in onze omgang met potentieel afval: ‘refuse, reduce, reuse, repair, recycle’.
In de eerste plaats geen afval kopen! Afval weigeren!
Wie is zo gek afval te kopen? Bijna iedereen. Ga eens kritisch kijken als je iets koopt: hoeveel keren is het ingepakt? En uiteindelijk wordt het nog eens in een plasticzak meegenomen.
Weiger
Eerste punt dus: weiger het (refuse), koop enkel niet verpakte artikelen.
Niet zo eenvoudig, zal je merken. Probeer het toch maar zoveel mogelijk en niet enkel in een ZeroPlasticWeek. Het is een mooi initiatief als bewustmaking. Het werkt echter enkel als we het elke dag proberen te doen, niet één week per jaar. Toch kan het soms niet zonder verpakking of afval, maar we kunnen wel proberen het zoveel mogelijk te beperken (reduce).
Hergebruik
Heb je toch afval, herbruik het dan.
Dit is in volgorde de derde optie: reuse. Je kan het herbruiken voor een iets minder veeleisend doel. Bij verbouwing kan je de bakstenen opkuisen en herbruiken voor de renovatie. Gebroken bakstenen en met hoekjes af kunnen herbruikt worden om bijvoorbeeld muurtjes te stapelen in de tuin of om er een warme plek mee te maken of een kruidenspiraal of … Er zijn tal van mogelijkheden te vinden voor wie creatief denkt.
Water waarin sla is gespoeld is nog proper genoeg om radijzen of wortelen te spoelen en daarna is het drank voor de planten.
Zo kan je met een beetje aandacht ‘afval’ vaak nog meerdere keren gebruiken.
Herstel
Herstellen is een volgende stap.
Om ‘afval’ te herstellen (repair) heb je meestal ander, nieuw materiaal nodig. Daarom staat dit een trapje lager in het advies. Toch zorgt ‘herstellen’ ervoor dat ‘afval’ geen ‘afval’ meer is. Het herstellen van kleding en toestellen gebeurde vroeger vanzelfsprekend. Nu is weggooien vaak de enige oplossing. Daarom is het positief dat repaircafés als paddenstoelen uit de grond rijzen en mensen opnieuw leren hoe toestellen en kleren te repareren.
Recycleer
Pas als laatste optie, als er geen andere manier meer is om het afval een nieuw leven te geven, komt recyclage.
Het is de optie die de meeste aandacht krijgt in onze maatschappij. Wellicht omdat het vooral industrieel gebeurt en zo bijdraagt aan het BNP maar helaas ook aan de vervuiling en de uitbuiting. Daarom is het ook geen echte oplossing.
Pak het probleem dus aan bij de wortel: refuse. Koop en aanvaard zo weinig mogelijk producten die afval worden of het al zijn.
Doorloop alle stadia vooraleer je overgaat tot het dumpen op een containerpark waarna het, in het beste geval, gerecycleerd wordt.
Wat de tuin betreft, kan je ervan uitgaan dat alles in je tuin er ook in blijft en er op een of andere manier een functie blijft vervullen. De natuur maakt onophoudelijk kringlopen, in een permacultuurtuin doen we dat dus ook.
Deze blog is geschreven door Frank Anrijs (Yggdrasil)