Auteur:
Merlin SheldrakeOorspronkelijke titel: Entangled life. How Fungi Make Our Worlds, Change Our Minds and Shape Our Futures
Uitgeverij: Atlas Contact, 2020
ISBN: 9789045036144
Aantal pagina's: 368
Verkrijgbaar via: groeneboekenshop.nl
Deze boekbespreking werd geschreven door Lieven Bauwens.
Schimmels creëren en breken af, ze genezen en zijn ziekmakend, ze voeden en voeden zich en ze zijn overal, een netwerk onvervreemdbaar en mysterieus verweven met leven en dood. Het merendeel van de planten is afhankelijk van schimmels voor de opname van voeding en mineralen. Schimmels zijn essentieel in natuurlijke cycli en zorgen voor structuur. Ze maakten waarschijnlijk het leven op Aarde mogelijk door een samenwerking met fotosynthetiserende algen onder de vorm van korstmossen (een realiteit die complexer is dan een symbiose tussen twee organismen, zo leren we verder in het boek). Schimmels slaan koolstof op, houden grondpartikels bij elkaar en verbinden planten in een natuurlijk netwerk. Waar afval is, is een opportuniteit voor schimmels, tot in de extreme omstandigheden van Tsjernobyl toe.
Er zijn meer dan twee miljoen soorten schimmels, de overgrote meerderheid is nog niet eens beschreven. Ze zijn lang genegeerd door academici, pas sinds de jaren ‘60 zijn ze erkend als een apart rijk in de biologie. Door innovatie in DNA-technologie begint een verborgen wereld zich langzaam te openen.
De meeste schimmels gebruiken hyfen, schimmeldraden, die als complex netwerk, mycelium of zwamvlok, de wereld exploreren op zoek naar water en voeding. Ze munten uit in het ontginnen van voedingsstoffen, of het nu de (fysieke) afbraak is van rotsen of het composteren van lignine, de harde wand van plantencellen. Hoewel de vergelijking niet altijd stand houdt, worden de hyfen vaak vergeleken met zenuwcellen: ze reiken ver, ze groeien en snoeien zichzelf terug, verbinden zich met andere neuronen en wisselen informatie uit, sneller dan louter met natuurlijke stromen kan verklaard worden.
Merlin Sheldrake is als bioloog gepromoveerd op schimmelnetwerken in het regenwoud van Panama. Al sinds zijn jeugd verdiept hij zich in de wondere wereld van schimmels in de vorm van composterende bladeren, volwassenen onder invloed van gefermenteerde dranken of magic mushrooms, bloemen die hackers zijn van het schimmelnetwerk in bossen (de mycoheterotrofen die niet meer aan fotosynthese doen), en de fascinerende vormen en kleuren die hun vruchtlichamen kunnen hebben.
Schimmels vragen van ons een ander standpunt om de wereld te begrijpen. “Alles verandert wanneer we schimmels zien als actieve participanten”, zegt Sheldrake. Schimmels staan niet ten dienste van planten, net zo min als planten ten dienste staan van schimmels. Het hele verhaal draait rond verbinden, interageren, communiceren en onderhandelen, vaak op manieren die nog erg mistig zijn voor ons. “In veel gevallen, van korstmossen tot het grensverleggend gedrag van mycelium, dagen schimmels onze vastgeroeste concepten van identiteit en individualiteit uit.” Dit vaak letterlijk: het zijn stoffen geproduceerd door schimmels die onze standaard neurale setting oplossen en ons kunnen helpen met verslaving of trauma.
Sheldrake schreef zijn fascinatie neer in dit briljante wetenschapspopulariserende boek Verweven Leven dat vanuit zijn persoonlijke ervaringen als onderzoeker, maar ook als nieuwsgierig ‘jongetje’ de wereld van schimmels aan ons probeert duidelijk te maken zonder afbreuk te doen aan de complexiteit van de relaties die schimmels aangaan, of de vragen die nog niet zijn beantwoord. Of het nu gaat over het jagen op truffels, het fermenteren van Newtons appels, het ondernemen met afvalverwerkende schimmels, proberen verwoorden wat psilocybine met het bewustzijn doet, de recente inzichten in de relaties tussen planten en schimmels, of het beschrijven van de gemeenschap van mycofielen, Sheldrake brengt het boeiend samen in dit boek. Het is even begeesterend als een schrijver als Michael Pollan die erover schreef: “[Schimmels] voeden het menselijke onderbewuste met maanenergie, ze stimuleren verbeelding en intuïtie”. En dat voornamelijk met afval als voedsel. De wereld heeft schimmels hard nodig, maar beseft het nog niet voldoende. Eerder dan ‘viraal’ te gaan, moet het boek misschien ‘fungaal’ gaan, al is het niet helemaal duidelijk wat dat dan precies betekent.