Ik vraag me af hoe de permacultuur in de voedselproductie werkt aan een kringloopsluiting met betrekking tot fosfaat.
Deze vraag werd gesteld door Siebrand Miedema en werd beantwoord door Marc Siepman.
Eindigheid
Fosfor is een van de essentiële voedingsstoffen, planten nemen dat op in de vorm van fosfaten. Zonder fosfaten loopt de energiehuishouding van de plant spaak en groeit een plant dus niet. Sinds er landbouw is, gebruiken we eindige bronnen van fosfaat zoals guano en botten en sinds de Groene Revolutie fosfaatgesteente. Dit gesteente wordt gewonnen uit mijnen die mogelijk binnen enkele tientallen jaren leeg zijn. Het is heel onverstandig afhankelijk te blijven van landen die fosfaat exporteren – in ons geval vooral Marokko – omdat ze elk moment de export kunnen staken.
Beschikbaarheid
Als de anorganische fosfaten uit de gesteenten aan de bodem worden toegevoegd worden ze binnen enkele seconden gebonden aan het ijzer en de calcium die beiden in grote hoeveelheden in de bodem zitten, waarna ze niet meer opneembaar zijn voor planten. Uiteindelijk komt maar tien tot vijfentwintig procent van de fosfaten in de plant terecht. Da’s geen beste score, maar het voordeel is wel dat er nog voor honderden jaren fosfaten in de bodem zitten. Om die eruit te krijgen heb je echter micro-organismen nodig die ze actief in de oplossing kunnen brengen, zodat ze weer opneembaar worden voor de plant; dit wordt solubiliseren genoemd. Bepaalde schimmels en bacteriën kunnen dat. Door de bodem niet onnodig te verstoren en geen kunstmest en pesticiden te gebruiken kunnen de schimmels zich vestigen en complexe netwerken vormen. Ze leveren de fosfaten netjes af aan de plant of boom in ruil voor koolstofverbindingen.
Kringloop
Maar daarmee is de kringloop natuurlijk nog niet gesloten. Als wij in ons drinkwater poepen verdwijnen de fosfaten, samen met andere voedingsstoffen, in het riool. Er zijn wel initiatieven om fosfaat weer terug te winnen uit het rioolwater, maar het is natuurlijk veel slimmer en gezonder om een composttoilet te gebruiken: door de menselijke mest te composteren sluit je niet alleen de fosfaatkringloop, maar ook die van alle andere voedingsstoffen. Bovendien bespaar je heel veel water en verdwijnen bepaalde voedingsstoffen (waaronder fosfaat, maar ook stikstof, koolstof en zwavel) niet als gas in de atmosfeer. Als een vogel poept, komen de voedingsstoffen, waaronder de fosfaten, weer terug in het systeem. Zeker bij zeevogels is dat heel belangrijk: zij halen de fosfaten namelijk uit de vissen die de fosfaten op hun beurt weer uit het zeewater halen. Zeevogels zijn een belangrijk onderdeel van de fosfaatkringloop, maar sinds de jaren vijftig zijn er bijna zeventig procent minder van. Oorzaken: onder andere visserij (overbevissing en bijvangst), plastic en de introductie van exoten die de vogels en hun eieren eten. Ook het in stand houden van de populaties zeevogels hoort bij het sluiten van de fosfaatkringloop en dus bij permacultuur.